Ubezwłasnowolnienie – Kraków

Zgodnie z kodeksem cywilnym osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Powodem, dla którego ubezwłasnowolnić całkowicie można tylko osobę powyżej lat 13 jest fakt, że przed osiągnieciem tego wieku sytuacja prawa związana ze zdolnością do czynności prawnych de facto równa się ubezwłasnowolnieniu całkowitemu.

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może dokonywać czynności prawnych ani zawrzeć małżeństwa. Wyjątkiem od tej reguły jest przepis art. 13 § 2 kodeksu cywilnego zgodnie z którym, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Do kategorii tych umów należą przykładowo drobne zakupy spożywcze. Bezwzględnie nieważny byłby natomiast zakup samochodu bądź nieruchomości. Dodatkowym ograniczeniem w zawieraniu takich umów jest także fakt, że umowa staje się ważna dopiero z momentem jej wykonania.

Co istotne, dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna – jego zadaniem jest dbanie o interesy majątkowe. Jak stanowi kodeks rodzinny i opiekuńczy do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim. Oznacza to, że w sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem, opiekun musi przed dokonaniem czynności uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. W przeciwnym razie czynność taka będzie nieważna.

Do kategorii czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem należeć będą w szczególności umowy rozporządzające składnikami majątkowymi o znacznej wartości – przykładowo nieruchomościami lub samochodami.

Zgodnie z kodeksem cywilnym osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Sytuacja prawna takiej osoby jest jednakowa jak dziecka, które ukończyło lat 13.

W odróżnieniu od sytuacji osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada tzw. częściową zdolność do czynności prawnych. Oznacza, że do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Taka osoba ma jednak, pełną zdolność do czynności prawnych w zakresie umów drobnych, dotyczących zwykłych spraw życia codziennego – kryterium to opisane jest szerzej aniżeli jak w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Ważność takiej czynności nie jest związana z chwilą jej wykonania, zatem w tym zakresie można zawierać umowy o skutku wyłącznie zobowiązującym.

Nadto osoba ubezwłasnowolniona częściowo może bez zgody przedstawiciela ustawowego, rozporządzać własnym zarobkiem. Istotną różnicą, w stosunku do sytuacji prawnej ubezwłasnowolnionego całkowicie, jest fakt, że osoba ubezwłasnowolniona tylko częściowo może zawrzeć małżeństwo, choć wymagana jest uprzednia zgoda sądu opiekuńczego.

Osobie ubezwłasnowolnionej częściowo sąd ustanawia kuratora. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece. Kurator w swoich decyzjach dotyczących osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest bardziej ograniczony aniżeli opiekun. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje, iż opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego – w przeciwieństwie do opiekuna który zgodę tę uzyskać musi w stosunku do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.